5/27/2018

Por que Pablo Iglesias é un tipo coherente?

Este artigo escribiuse orixinalmente para o Galiza Livre. 

Pouco queda por dicir sobre a cuestión do chalet de Pablo Iglesias e Irene Montero. Escribiuse xa unha enxurrada de tinta. Entre eles, moitos artigos que analizan con gran lucidez o asunto.

Porén, aínda é posible aprender algo máis a partir desta cuestión.

A irrupción de Podemos trouxo consigo, dentro do que era a esquerda española, algunhas novidades. Dentro desas novidades, dúas relacionadas entre si: a atención á idea de Hexemonía e a articulación dun proxecto nacional-popular español.

A idea de Hexemonía manexada polos podemitas consiste na relecctura de Gramsci feita por Ernesto Laclau e Chantall Mouffe. É este un Gramsci desmaterializado, onde as clases sociais xogan un papel secundario e no que a Hexemonía consiste apenas no bo manexo do discurso e na crenza de que a capacidade performativa do lingüístico é suficiente para "crear pobo".

Malia a súa retórica popular, esta concepción da política como relato é ben elitista e entronca máis co textualismo derridiano que co pensamento do sardo. Parte tamén dunha concepción liberal da política na que as elites "que saben", que dispoñen dunha capacidade extra-ordinaria para ler o momento histórico e as "ventás de oportunidade", "moven ficha" como se a acción política se tratase dun xogo de taboleiro entre ilustres.

Nesta concepción da política, a Hexemonía consiste, unicamente, no dominio da retórica alá onde se cre que se disputa o sentido común: os platós de televisión. Consecuentemente, para esta visión da Hexemonía, o intre en que a política capta toda a atención das cámaras —o momento electoral— é o máis importante. É aí cando cómpre afinar as metáforas, as arengas, as promesas, as ilusións..., independentemente da capacidade real existente para que estas se cheguen a realizar.

Fronte esta idea de Hexemonía, a visión de Gramsci entende que aquela é inseparable dunha cultura material de vida. O novo sentido común chamado a constituírse en contrahexemónico debe conformarse non a través do discurso das elites senón a través da práctica das masas. Unhas masas que, na súa vida cotiá, e por medio da súa reflexión sobre a mesma co fin de dirixila, se erixen en intelectuais orgánicos e van dando forma ao novo movemento. A contrahexemonía é, pois, unha nova orde moral que desenvolve unha nova maneira de vivir. Non é discurso, é práctica. Unha práctica que non ten por que ser heroica, pura (as prácticas puras só se dán nas elucubracións discursivas dos que, apenas lingüisticamente, idealmente, separan aos que son casta dos que non o son e imparten leccións de ética a destro e sinistro) senón unha práctica que se sabe imperfecta e que se vai perfeccionando a si mesma no seu propio despregarse.

Coa concepción de hexemonía de Gramsci na man é fácil comprender o grave erro que supón a compra do famoso chalet pola parella dirixente da formación morada. O xesto, lonxe de encarnar unha moral alternativa asume un dos rasgos centrais do sentido común da España centrada no modelo produtivo do ladrillo (precisamente o impugnado por movementos coma o 15M ou a PAH).

A non atención á cuestión que comentamos é o que outorga coherencia á decisión de Iglesias/Montero: posto que a práctica de vida é secundaria, posto que o importante é o discurso, a oratoria e os marcos lingüísticos, o único que resta, despois da compra do chalet, é "crear novos relatos" (o acoso da dereita á vida privada etc.) que axuden a que a decisión de non diferenciarse en nada do tipo de aspiracións, expectativas e vida cotiá da clase media-alta da España turístico-inmobiliaria sexa aceptada polas "bases". Unhas bases que, en coherencia tamén con esta visión da política, apenas están aí para ratificar, outorgando ao tempo unha sorte de salvoconducto ético, as decisións previas dos líderes.

O mesmo sucede cando atendemos á cuestión da creación do nacional-popular español. O manexo do gramscismo laclauniano fixo crer aos podemitas que tamén era posible sacar da nada unha discursividade españolista de novo cuño sen atender á historia recente dese españolismo e á súa materialidade —que non é outra que a das clases ligadas ao capital financeiro-rendista radicado nese gran burato negro que é Madrid e a súa desértica periferia inmediata—. Así como ao papel que xoga o mesmo na dialéctica xeográfico-nacional do Estado español, onde ese españolismo convive con outros nacionalismos alternativos, sustentados tamén noutras materialidades, que, cando as contradicións apertan como nesta críse sistémica que vivimos, son aliadas inevitables para calquera bloque social que pretenda remover os alicerces nos que se sustenta o réxime borbónico que deu continuídade, sen solución antifascista polo medio, ao franquismo.

Así, en suma, a coherencia de Iglesias é digna de ser resaltada. Pensa que se pode construír un movemento de masas que encarne unha alternativa ao españolismo rendista dominando as técnicas da comunicación mediática e parécelle secundaria a base material e o tipo de vida que debe sustentar a ese novo movemento nacional-popular.

Está equivocado. Pero olla, o tipo é coherente.

Sem comentários: