Do constitucionalismo antidemocrático

Este texto escribiuse orixinalmente para o Galiza Livre. 

«O constitucionalismo —di Gerardo Pisarello a propósito dun seu libro titulado Un largo Termidor. La ofensiva del constitucionalismo antidemocrático (Trotta, 2011)— é un xeito de organizar o poder. Pensar que deba estar necesariamente ao servizo da democracia é un erro.»

A apelación ao par Constitución / Democracia é unha constante na España postransición. Así, en tempos daquela pioneira Gran Coalición —deseñada moito antes de que o termo adquirise a familiaridade actual— entre Mayor Oreja e Redondo Terreros para gobernar o País Vasco e balizar o campo do posible politicamente en todo o estado a través da segregación entre Constitucionalistas e Non-constitucionalistas, os primeiros hanse apropiar do termo Democracia uníndoo, de xeito indefectible, a un texto constitucional concreto e froito dun tempo e dun lugar específicos como é a Constitución de 1978.  Un tempo e un lugar —o da España que, a diferenza doutros estados como Italia ou Portugal, non experimentou o intre de ruptura antifascista— que non semellaba o máis propicio para a elaboración dunha auténtica constitución democrática.

Unha das expresións máis lúcidas daquela mobilización polimórfica e ambigua que foi o 15M, consistiu en superar o valado que constrenxía o debate político español e reclamar, sen circunloquios, a necesidade dunha "Democracia real xa". Ese é o contexto en que certa intelligentsia cultural española comeza a falar criticamente da Cultura da Transición e é tamén o contexto en que emerxe o partido Podemos cun discurso pretendidamente antiréxime e antipartidos do réxime (incluíndo, entendíase, aos pitufos rosmóns do PCE).

Apagadas xa as chamas daquel 15M máis lúcido e contestatario, neste Termidor en que Podemos canaliza aquela enerxía de novo cara ao redil da domesticadora cultura consensual da Transición, vemos como a gran pugna política volve consistir —desta volta a causa do movemento republicano e independentista catalán— na definición de cal deba ser a relación que se estableza entre a Constitución do 78 e a Democracia.

Dada a ausencia de violencia en Catalunya, a identificación do par Constitución do 78 / Democracia é moito máis complicada que nos tempos de Oreja e Terreros. Porén, como sinala Andrés de Francisco, «a primeira estratexia de control da tradición republicana é constitucionalista [...] o poder xudicial foi adoito refuxio dos selected few e un freo aos intentos de reforma constitucional prodemocrática» (Francisco, 2010: 88). O que nos indica o porqué de que hoxe sexa o poder xudicial o encargado de actuar coma dique de contención de calquera corrente democratizadora existente na sociedade.

A cegueira por parte da esquerda española para percibir —neste repregamento xudicial do réxime— a importancia da fenda que está a abrir Catalunya entre o binomio Constitucionalismo / Democracia é un erro histórico que, dado o carácter irreformable do punto de vista democrático do texto constitucional español (Pérez Royo dixit) a esquerda española acabará pagando nas súas propias carnes.