Transcrición aproximada da miña
exposición, en representación de Anova, no debate organizado por ECOAR arredor das cuestións “Que é o Estado? Para que serve o
Estado?.”
Anova ten por un dos seus principios
políticos, aprobados na súa Asemblea Constituínte celebrada na moi
republicana data do 14 de xullo de 2012, o “Republicanismo”. E
nos seu principios ético-políticos abunda no tema engadindo:
"República. Asumimos a república como cultura civico-política
e non só coma réxime político formal".
Esta aclaración do que entende Anova
por republicanismo é sumamente importante. E fai que Anova se sitúe
nas coordenadas dunha tradición política moi antiga. Ao analizar
esta cuestión cómpre comprender ben a diferenza entre a concepción
liberal do Estado e a concepción republicana. Para explicar esta
dinstición vou seguir ao pensador catalán Joaquín Miras, que ten
reflexionado abondo sobre o tema.
A gran diferenza entre a forma de
concebir o Estado por parte da tradición liberal e a tradición
republicana -desde Aristóteles pasando por Rousseau e Hegel a Marx e
Gramsci- estriba en que para a tradición liberal o Estado consiste
no aparato político-administrativo-burocrático e as súas
institucións lexislativas, executivas, xudiciais ordenadas pola lei
constitucional e separadas da sociedade civil.
Para a tradición republicana o Estado
non é a lei, nin os aparatos políticos nin a actividade emanada
destes senón que o Estado consiste no conxunto de principios morais
dunha comunidade e as prácticas coherentes a aqueles encamiñadas a
conseguir o benestar colectivo. É dicir, as institucións, como
materialización positiva, son epifenómenos do ethos.
A res pública sería, logo, a
actividade desenvolvida pola sociedade para deliberar
e controlar o entramado cultural e organizativo que rexe a vida cotiá das
persoas. E entre ese control, desde logo, é central a cuestión da
fiscalización e decisión sobre os recursos económicos para que
estes aseguren o benestar e a reprodución digna de toda a poboación.
É dicir, a Economía política.
Cando Marx di, na Crítica ao programa
de Gotha: "Esta fantasía de que con empréstitos do Estado pódese construir unha nova sociedade como se constrúe un novo
ferrocarril é digna de Lassalle! (o dirixente do Partido
Socialdemócrata Alemán)” está, precisamente, criticando o
estatismo propio da tradición socialdemócrata (contaxiada máis
tarde á tradición comunista) e a súa asunción da concepción do
Estado positivista liberal como lugar no que se desenvolve a loita
política e na que os representantes substitúen aos representados e
o Parlamento substitúe a calquera outra fórmula de decisión
política creada na sociedade.
Na concepción do Estado liberal,
especialmente na súa versión decimonónica, o único importante é
o recoñecemento formal dunha legalidade concebida para que o
principio de propiedade privada sexa respectado. Coa incorporación
doutros dereitos, gañados a pulso polas clases populares durante o
século XX, as democracias liberais tiveron que incorporar, cando menos formalmente,
lexislación que recollese moitas das
demandas dos de abaixo; pero, en coherencia coa súa concepción do
Estado como aparato político-burocrático-coercitivo, a cuestión de
como se articulaban realmente na vida cotiá da persoas eses dereitos
foi algo moito máis secundario (para este formalismo liberal nun
exemplo recente véxase o dereito á vivenda digna que recolle o
artigo 47 da Constitución española de 1978). É tamén por iso que
o liberalismo separa á sociedade civil do Estado. Describe á
primeira coma un espazo de liberdade privada (liberdade a respecto do
Estado, claro) no que toda inxerencia por parte deste é interpretada
como opresión ou totalitarismo. Podemos así entender que nas
democracias liberais poidan pervivir auténticas illas de alegalidade
como son as empresas nas que reina, máis ca nada, a excepcionalidade
e nas que rexe o vello dereito de familia medieval, no que o
pater familias (o patrón) exercía a autoridade absoluta
directamente.
Tendo clara esta concepción do Estado
propia da tradición republicana podemos comprender mellor por que
para Gramsci é tan importante, á hora trazar unha estratexia de
esquerdas, o concepto de hexemonía. A loita de clases que ten lugar na
sociedade civil é central para Gramsci
e para o republicanismo porque a concepción do mundo e as prácticas
que o suxeito político que se pretende revolucionario vai
desenvolvendo nesa instancia conforman xa Estado. Conforman o Estado
alternativo ao Estado entendido como aparato burocrático e
coercitivo liberal.
Tendo clara tamén esta concepción do
Estado, podemos comprender moito mellor por que a esquerda, sobre
todo a esquerda movimentista en maior medida que a partidaria, está
a soster que máis que da contradición entre o Privado e o Público
Estatal cómpre falar da contradición entre estes e o Común. E é
que só desde unha concepción similar á socialdemócrata, é dicir,
asumindo a concepción do Estado liberal, pódese crer que limitar a
acción política a ese aparato burocrático é suficiente para facer
mudanzas que vaian á raíz dos problemas. Por contra, a teorización
do Común concibe o Estado de xeito similar á do republicanismo
clásico xa que, coma este, entende que a actividade da xente que
desenvolve unha nova concepción do mundo e unha nova praxe que
realiza esa concepción é a que pode encarnar unha verdadeira
alternativa ao Estado capitalista.
Nos Principios ético-políticos de
Anova dise:
12. "Un movemento político. Non
abonda con formular propostas e respostas alternativas ao sistema
político imperante, é preciso xerar redes e relacións sociais
coherentes coas respostas que estamos a propor. Un movemento
verdadeiramente transformador e emancipador que debe anticiparse ás
institucións políticas convencionais, xerando, apoiando e
asesorando proxectos emancipadores e alternativos ao sistema actual."
Este punto, como se puido ver, é
totalmente coherente coa concepción do Estado republicana que vimos
de expór. Anova xa ten isto claro a nivel formal. Pero como Anova
non é unha forza liberal, sabe perfectamente que co recoñecemento
formal das cousas non abonda. É necesaria a práctica concreta e
cotiá para xerar unha eticidade alternativa, un novo Estado, digno
de tal nome. Dedicar os mesmos esforzos que se dedican
á vida institucional a “xerar redes e relacións
sociais coherentes coas respostas que se propoñen” é un traballo que Anova aínda ten pendente.
Sem comentários:
Enviar um comentário