3/08/2009

Slumdog Millionaire e a retórica do corpo

Carl Schmidt definía o soberano como aquel que decide sobre o estado de excepción e Foucault definía a biopolítica coma o paso do estado territorial ao estado da poboación. Cando o poder practica a excepción como regra (Guantánamo, guerra de Irak, explotación dos sen papeis, ilegalización de partidos políticos) e os excluídos constitúen un exército de corpos sen dereitos, pura vida (natureza) sen existencia política (cultura), Auswitz convértese en paradigma.
Destas dúas fontes (excepción e biopolítica) bebeu Giorgio Agamben para achegarse en Homo sacer. El poder soberano y la nuda vida (Pre-textos, 1998), a esta figura do dereito romano primitivo: o ser humano convertido en pura carne sufrinte, en animal sen identidade apartado do ordenamento legal e cuxa eliminación non está penada. E se hai no planeta un lugar onde a figura do homo sacer poida ser percibida con total nitidez ese é a India.
Slumdog Millionaire (Danny Boyle-Loveleen Tandan, 2008) —un auténtico produto da globalización onde o guión de cuño hollywoodense (rapaz atopa rapaza, rapaz perde rapaza, e rapaz reencontra rapaza) encorseta un transfondo brutal de masas miserables, crecemento económico salvaxe e inxusto, alta tecnoloxía e mass media convivindo en abigarrada mestura— espectaculariza, salpementándoa con espírito Bollywood, a vida deses homes sagrados (intocables) que poboan por milleiros as atestadas urbes daquel país.
Jamal Malik e o seu irmán non teñen outra expectativa na vida que ocuparense da súa manutención diaria a base de percorrer os vertedoiros de Mumbay. A violencia continua contra os corpos destes pequenos homo sacer é elevada á enésima potencia na rede de secuestradores que mutila os nenos para aumentar os beneficios do seu traballo coma esmoleiros. Cando non hai suxeito transcendente toda a violencia recae na materia. A amputación das pernas e dos ollos de quen non é considerado plenamente humano é unha práctica bestial pero axustada á lóxica.
Se No Logo de Naomi Klein é considerado un fito referencial da resistencia á globalización, a sustración do logos, o No Logos (do grego razón, palabra, pensamento), podería ser considerado o apriori aplicado ás masas polo novo totalitarismo democrático global. O home carne é un ser desposuído da palabra (como o silencio de 500 anos que denuncian os indíxenas andinos), é un ser condenado ao mutismo, sen entidade cultural, pura inmanencia. De aí que na película de Boyle-Tandan, o presentador de televisión (auténtico soberano caprichoso) desconfíe cando o mozo Malik vai acertando todas as preguntas do concurso Quen quere ser millonario. Se ao home carne non se lle presupón cultura algunha, a policía debe desenmascarar a trampa. O interrogatorio na comisaría é o lugar onde Malik irá xustificando cada unha das respostas acertadas e onde demostrará que todas elas forman parte indisociable da súa propia vida. A sabiduría do homo sacer non é a do libro e a escola. Coñecemento e vida forman nel un todo.
«A India é o centro do mundo», di o irmán de Malik, agora matón a soldo, ante unha vista de grandes edificios en construción (tamén a construción é o motor do capital na India); e neste centro-periferia do mundo é onde mellor observamos as consecuencias extremas do modelo: os suicidios masivos de campesiños arruinados polas agro-industrias é o discurso dos mudos. A autolesión, a elocuencia.
Pero Slumdog Millionaire prefire outros discursos. A ninguén pode estrañar que unha das máximas contribucións do cine indio ao mundo sexan as alambicadas coreografías de masas sen individualidade. Para os que non teñen voz, o baile é disertación e vía de escape.
Cun destes discursos apolíticos do corpo-que-baila baixan os créditos de Slumdog Millionaire, como se todo o que se mostrou previamente só pretendese crear unha certa estética fílmica do terceiromundismo global. Unha narración, en definitiva, tendente a facer normal, asimilable, a existencia —nas cada vez máis frecuentes illas de exclusión— da nuda vida estudada por Agamben.

2 comentários:

Torcinho disse...

Non sei onde lin que slumdog era pornografía da miseria.

O Fuco disse...

Acáelle ben. A pornografía é a máis expresiva retórica da carne.