En Revolutionary Road (2008), Sam Mendes volve tratar un tema xa abordado, ben que con outros matices, en American Beauty: a alienación da clase media branca americana. A película conta a historia dun matrimonio novo que merca unha casa de aspecto "hopperiano" nun deses barrios residenciais suburbanos que comezaron a proliferar nos EEUU nos anos 50 e que hoxe en día abundan en todo o mundo. O contorno idílico e a falta de problemas económicos non impiden que a parella comece a ter cada vez máis conflitos. Este malestar será especialmente acusado por April Wheeler —papel interpretado con brillantez por Kate Winslet— muller intelixente e curiosa que non se contenta co seu rol de ama de casa perfecta. Como posible saída á crise conxugal o matrimonio decide cambiar radicalmente de vida planeando mudarse a París ante o asombro das súas grises amizades. Entrementres, April queda embarazada e ambos barallan a posibilidade de abortar. Cando todo parecía estar preparado para marchar, Frank Wheeler (Leonardo di Caprio) acepta un ascenso no traballo botando por terra a idea de cambiar de país e April, xa moi distanciada do seu home, revólvese contra a atmosfera cada vez máis abafante primeiro cun patético encontro sexual co seu veciño e despois provocándose o aborto que, como se dunha traxedia grega se tratase, acabará coa súa vida.
Nun interesante artigo dispoñible na rede que leva por título El derecho a la ciudad, o xeógrafo David Harvey sostén que a economía capitalista utilizou historicamente o desenvolvemento urbanístico para absorber os seus excedentes, xa foren estes en forma de cartos, de produción ou de poboación; de aí que ao seu entender sexa necesario incluír o dereito á cidade —é dicir, o dereito a decidir que tipo de contorno desexamos e a maneira en que o queremos habitar— entre o catálogo dos dereitos humanos fundamentais. Dos sucesivos desprazamentos de poboación no París reconstruído por Haussmann a mediados do s.XIX (é curioso que para a parella do filme de Mendes, París, o radicalmente igual, representase o radicalmente outro) pasando pola suburbanización dos EEUU tras a Segunda Guerra Mundial cos seus cambios de estilos de vida e a introducción masiva de electrodomésticos e coches e a segregación de facto da poboación negra, até a edificación salvaxe e as bolsas de inmigración rural na China de hogano, non hai intervención urbanística inocente. Dinos Harvey que tras as crises do Sureste Asiático, de Rusia e de Arxentina de finais do s.XX e principios do s.XXI e tras o afundimento das “puntocom” a finais dos 90, «en Estados Unidos se acepta la opinión de que el sector de la vivenda fue un importante estabilizador de la economía [...] y los booms inmobiliarios del Reino Unido y de España, así como otros muchos países, han ayudado a propulsar una dinámica capitalista de modos que se asemejan a grandes rasgos a lo que ha sucedido en Estados Unidos». Ao fío disto cómpre lembrar que unha das consecuencias da construcción masiva de segundas residencias levadas a cabo (ou proxectadas) na costa galega consistía nunha suba de prezos que impediría o acceso a ese mercado inmobiliario ás mesmas persoas que levaban vivindo nesas vilas toda a vida; fenómeno que ilustrou maxistralmente —tamén no contexto do Estado Español— a película En construcción (José Luis Guerin, 2001) na cal asistiamos ao proceso de transformación dunha veciñanza popular do centro de Barcelona nun barrio burgués. Se no filme de Guerin a diferenza de clase dos que abandonaban o barrio e dos que chegaban éranos mostrada polo castelán dos primeiros e o catalán dos segundos, no que respecta á nosa terra, e creo que os galegos deberiamos facer moito máis fincapé nisto do que normalmente facemos, o castelán xogaría exactamente o papel inverso.
«Si la haussmannización —di Harvey— desempeñó un papel en las dinámicas de la Comuna de París, las características descarnadas del modo de vida suburbano también desempeñaron su parte en los espectaculares acontecimientos que tuvieron lugar en Estados Unidos en 1968». A propósito do 68: uns dos primeiros en ver as nefastas consecuencias para a vida cotiá que provocaba certo urbanismo con tendencia á guetización foi Henri Lefebvre, persoeiro no que se inspirarán os integrantes da Internacional Situacionista que, naquelas datas, contribuirían a pór patas arriba a Francia toda. No libro Situacionistas (Museu d´Art Contemporani, 1996) pódese ler: «Al igual que Lefebvre, los situacionistas denunciaban el urbanismo moderno como “técnica de la separación” [...] y al igual que Lefebvre se oponían a la concepción estática del espacio como “contenedor neutro de relaciones sociales”». Entre as ideas máis encantadoramente tolas da IS sempre me gustou aquel utópico proxecto da New Babylon (maquetas do que debería ser unha cidade concibida para xogar) do polifacético Constant —do que por certo xa falei noutro artigo co gallo dunha exposición do grupo Cobra que tivo lugar en Vigo— co seu aire de máxico falansterio arquitectónico.
Se os prolegómenos ao descontento dos estudantes brancos durante as revoltas do 68 foron, entre moitos outros, actos de rebeldía despolitizados como o da protofeminista April Wheler de Revolutionary Road, as queimas de coches na banlieu parisina deberían ser tamén o indicativo dun malestar aínda á espera de ser politizado, e protagonizado por uns sectores sociais que non conseguen, ou aos que non lles deixan, integrarse nas súas respectivas sociedades de acollida. Neste sentido, a película Entre les murs [La clase] (Laurent Cantet, 2008) —cuxo argumento non é máis que a propia dinámica dunha aula nun instituto do extrarradio parisino de maioría inmigrante— vemos perfectamente que pensan, a que aspiran e de que grado de conciencia dispoñen eses sectores sociais.
Todas estas cuestións estannos a falar dun problema cada vez máis grave: o aumento da segregación espacial como consecuencia da fragmentación social. No noso país, onde a inmigración segue sendo cativa, a maior separación continúa a ser a que media entre o campo e a cidade. A este respecto, e a propósito da ofensiva de xentes como Galicia Biligüe e outros polo estilo, ocórreseme pensar que o que hai detrás de todo este despropósito non é simplemente unha disputa idiomática senón unha necesidade de distinción social. O que se colixe das palabras destes colectivos é que desexan crear un espazo de seu onde certos marcadores de clase (porque a lingua galega segue a ser un marcador de clase) sexan vividos —igual que a negritude nos suburbios americanos ou a inmigración norteafricana no gran París— como se non existisen. Dito doutro xeito: pretenden facer das cidades galegas o seu barrio residencial á marxe de todo o resto do país.
O museo Thyssen-Bornemisza de Madrid inaugurou hoxe unha exposición que ten por fío conductor o papel das sombras na pintura. O comisario dixo que a sombra, por máis que leve canda ela a connotación do oculto, do sinistro ou do tenebroso, é un elemento capital de toda pintura realista. Isto é: para representar a realidade é necesario asumir tamén o que non se ve, os non-lugares, os reversos escuros. O París das grandes avenidas trazadas por Haussmann non existe sen o outro París das calellas miserentas; os idílicos suburbios americanos dos 50 non se entenden sen inserir neles tanto a batalla a morte librada no interior do matrimonio Wheeler como aqueloutra batalla exterior cos barrios onde se arrombaban os negros; as ricas metrópoles europeas contemporáneas agachan tamén o seu contrario en forma de inmigración ilegal e pobreza. No que atinxe ao noso país, compartindo como comparte boa parte das contradiccións que se dan noutras partes do mundo, a guerra séguese a librar, como se case non avanzásemos nada en trinta anos de autonomía, entre os que desexamos vivir a nosa identidade sen alienación e os que seguen a soñar con cidades-enclave coloniais nos que a excepción sexa a norma.
Un xogo de luz e sombra onde cada vez está máis claro en que lugar se sitúa cada un.
Nun interesante artigo dispoñible na rede que leva por título El derecho a la ciudad, o xeógrafo David Harvey sostén que a economía capitalista utilizou historicamente o desenvolvemento urbanístico para absorber os seus excedentes, xa foren estes en forma de cartos, de produción ou de poboación; de aí que ao seu entender sexa necesario incluír o dereito á cidade —é dicir, o dereito a decidir que tipo de contorno desexamos e a maneira en que o queremos habitar— entre o catálogo dos dereitos humanos fundamentais. Dos sucesivos desprazamentos de poboación no París reconstruído por Haussmann a mediados do s.XIX (é curioso que para a parella do filme de Mendes, París, o radicalmente igual, representase o radicalmente outro) pasando pola suburbanización dos EEUU tras a Segunda Guerra Mundial cos seus cambios de estilos de vida e a introducción masiva de electrodomésticos e coches e a segregación de facto da poboación negra, até a edificación salvaxe e as bolsas de inmigración rural na China de hogano, non hai intervención urbanística inocente. Dinos Harvey que tras as crises do Sureste Asiático, de Rusia e de Arxentina de finais do s.XX e principios do s.XXI e tras o afundimento das “puntocom” a finais dos 90, «en Estados Unidos se acepta la opinión de que el sector de la vivenda fue un importante estabilizador de la economía [...] y los booms inmobiliarios del Reino Unido y de España, así como otros muchos países, han ayudado a propulsar una dinámica capitalista de modos que se asemejan a grandes rasgos a lo que ha sucedido en Estados Unidos». Ao fío disto cómpre lembrar que unha das consecuencias da construcción masiva de segundas residencias levadas a cabo (ou proxectadas) na costa galega consistía nunha suba de prezos que impediría o acceso a ese mercado inmobiliario ás mesmas persoas que levaban vivindo nesas vilas toda a vida; fenómeno que ilustrou maxistralmente —tamén no contexto do Estado Español— a película En construcción (José Luis Guerin, 2001) na cal asistiamos ao proceso de transformación dunha veciñanza popular do centro de Barcelona nun barrio burgués. Se no filme de Guerin a diferenza de clase dos que abandonaban o barrio e dos que chegaban éranos mostrada polo castelán dos primeiros e o catalán dos segundos, no que respecta á nosa terra, e creo que os galegos deberiamos facer moito máis fincapé nisto do que normalmente facemos, o castelán xogaría exactamente o papel inverso.
«Si la haussmannización —di Harvey— desempeñó un papel en las dinámicas de la Comuna de París, las características descarnadas del modo de vida suburbano también desempeñaron su parte en los espectaculares acontecimientos que tuvieron lugar en Estados Unidos en 1968». A propósito do 68: uns dos primeiros en ver as nefastas consecuencias para a vida cotiá que provocaba certo urbanismo con tendencia á guetización foi Henri Lefebvre, persoeiro no que se inspirarán os integrantes da Internacional Situacionista que, naquelas datas, contribuirían a pór patas arriba a Francia toda. No libro Situacionistas (Museu d´Art Contemporani, 1996) pódese ler: «Al igual que Lefebvre, los situacionistas denunciaban el urbanismo moderno como “técnica de la separación” [...] y al igual que Lefebvre se oponían a la concepción estática del espacio como “contenedor neutro de relaciones sociales”». Entre as ideas máis encantadoramente tolas da IS sempre me gustou aquel utópico proxecto da New Babylon (maquetas do que debería ser unha cidade concibida para xogar) do polifacético Constant —do que por certo xa falei noutro artigo co gallo dunha exposición do grupo Cobra que tivo lugar en Vigo— co seu aire de máxico falansterio arquitectónico.
Se os prolegómenos ao descontento dos estudantes brancos durante as revoltas do 68 foron, entre moitos outros, actos de rebeldía despolitizados como o da protofeminista April Wheler de Revolutionary Road, as queimas de coches na banlieu parisina deberían ser tamén o indicativo dun malestar aínda á espera de ser politizado, e protagonizado por uns sectores sociais que non conseguen, ou aos que non lles deixan, integrarse nas súas respectivas sociedades de acollida. Neste sentido, a película Entre les murs [La clase] (Laurent Cantet, 2008) —cuxo argumento non é máis que a propia dinámica dunha aula nun instituto do extrarradio parisino de maioría inmigrante— vemos perfectamente que pensan, a que aspiran e de que grado de conciencia dispoñen eses sectores sociais.
Todas estas cuestións estannos a falar dun problema cada vez máis grave: o aumento da segregación espacial como consecuencia da fragmentación social. No noso país, onde a inmigración segue sendo cativa, a maior separación continúa a ser a que media entre o campo e a cidade. A este respecto, e a propósito da ofensiva de xentes como Galicia Biligüe e outros polo estilo, ocórreseme pensar que o que hai detrás de todo este despropósito non é simplemente unha disputa idiomática senón unha necesidade de distinción social. O que se colixe das palabras destes colectivos é que desexan crear un espazo de seu onde certos marcadores de clase (porque a lingua galega segue a ser un marcador de clase) sexan vividos —igual que a negritude nos suburbios americanos ou a inmigración norteafricana no gran París— como se non existisen. Dito doutro xeito: pretenden facer das cidades galegas o seu barrio residencial á marxe de todo o resto do país.
O museo Thyssen-Bornemisza de Madrid inaugurou hoxe unha exposición que ten por fío conductor o papel das sombras na pintura. O comisario dixo que a sombra, por máis que leve canda ela a connotación do oculto, do sinistro ou do tenebroso, é un elemento capital de toda pintura realista. Isto é: para representar a realidade é necesario asumir tamén o que non se ve, os non-lugares, os reversos escuros. O París das grandes avenidas trazadas por Haussmann non existe sen o outro París das calellas miserentas; os idílicos suburbios americanos dos 50 non se entenden sen inserir neles tanto a batalla a morte librada no interior do matrimonio Wheeler como aqueloutra batalla exterior cos barrios onde se arrombaban os negros; as ricas metrópoles europeas contemporáneas agachan tamén o seu contrario en forma de inmigración ilegal e pobreza. No que atinxe ao noso país, compartindo como comparte boa parte das contradiccións que se dan noutras partes do mundo, a guerra séguese a librar, como se case non avanzásemos nada en trinta anos de autonomía, entre os que desexamos vivir a nosa identidade sen alienación e os que seguen a soñar con cidades-enclave coloniais nos que a excepción sexa a norma.
Un xogo de luz e sombra onde cada vez está máis claro en que lugar se sitúa cada un.
Sem comentários:
Enviar um comentário