9/23/2007

Sobrevoando

Se o terremoto de Lisboa de 1775 fixo tomar consciencia ao home moderno do lonxe que se encontraban os asuntos humanos da inmensidade cósmica, a existencia dos campos de concentración nazis, ademáis de se tratar dunha experiencia forte demáis como para pretender ser explicada, deixou en evidencia que o mal era un asunto tan banal –en expresión de Hanna Arendt- que ata o home máis normal, representado na figura do oficial alemán Adolf Eichmann, sería capaz de pór en marcha os fornos crematorios antes de ir cear coa súa familia. Este foi o golpe de graza á confianza no proxecto humanista e ilustrado e tamén a morte definitiva de Deus.
Leo en Miedo Líquido de Zygmunt Bauman, a diagnose dunha época, a da globalización negativa, onde estas incertidumes herdadas e a falta de solidez dunha realidade que nos abafa, provoca que o medo, antes moito máis delimitado e manexable, se volva ubicuo e dobremente ameazador. Tememos ás catástrofes naturais, ás epidemias, ao caos financieiro, ao terrorismo internacional, ao inmigrante, ao marxinal, mesmo a ese veciño demasiado normal coma para non ser sospeitoso de algo. Temos medo ao Gran Outro caótico que é a natureza e a esa segunda natureza autónoma en que se está a converter a economía capitalista, tememos ao Outro lonxano, e máis ao Outro próximo. Dito doutro xeito: temémonos a nós mesmos.
A mensaxe é clara, posto que non sabemos ben de quen debemos desconfiar, desconfiemos de todos. Ou mellor, odiémolos-odiémonos todos.
Leo en El arte de amar de Erich Fromm, o antídoto contra esta situación: o home para sair do estado de angustia que provoca a separatidade, debe aprender a dar. O amor, non é tanto algo que se adquire unha vez coñecemos á persoa amada, como unha facultade que ten o home, unha actitude ante a vida e un xeito de encarar todo o que nos circunda: É ofrecerse ao mundo sen perder a propia integridade.
Adorno dixo que despois de Auschwitz non se podía volver escribir poesía, poren, os libros de poesía séguense editando: Lin estos días a traducción ao castelán de Compañero del viento de Abbas Kiarostami, onde o director iraniano semella querer volver ao comezo das cousas, á sixeleza primixenia -tamén no minimalismo formal dos poemas- do puro acontecer, á poesía que permanece intacta, se se quere ver, no devir espido dos acontecementos.
O home nas instantaneas de Kiarostami é visto de xeito compasivo pero despersonalizado: un viejo monje/ desayuna a solas,/ el sonido de la tetera hirviendo, a natureza é simplemente aceptada e disfrutada no seu sensentido la mariposa gira en torno a sí misma/sin meta/ bajo el suave sol de primavera.
E é que cando morre o home e morre Deus só nos queda a mera vida, o simple suceder. Se ben narrar o devir xa é contextualizalo e en certa forma humanizalo, e ainda que semella imposible ver o mundo desde fóra sen deixar algo de nós mesmos polo camiño, ás veces penso que desexaría ser coma Robert Mitchun en Night of the hunter: disfrutar da seguridade que outorga ter escritas en cada man as palabras amor e odio, e saber utilizar cada unha delas no momento preciso. Ou, ver a vida sempre desde arriba, nun continuo plano picado.
Este sobrevoar sen mollarse ten tamén os seus riscos, por iso unha vez escribín –quen non compón algún que outro verso despois de Auschwitz?- que de tanto elevarme por enriba das cousas, vou acabar abrindo a cabeza, contra o ceo.

Sem comentários: