O limbo era, para a teoloxía católica, o lugar ao que ían os bebés
que morreran sen recibiren o bautizo, sacramento que lles aseguraría un
lugar no ceo por non teren, na súa candidez, tempo de pecar. Un lugar
nebuloso, próximo ao inferno, pero sen o sufrimento deste.
Curiosamente, en 2006 o papa Benedicto XVI aprobou a
clausura definitiva do limbo. De aí en diante, o limbo deixa de ser
para os fieis algo real e convértese apenas nunha hipótese intelectual.
Porén, as persoas que, ao longo e ancho do planeta, temos a sorte de
gozar dunha vivenda e das nosas necesidades básicas cubertas (de
momento), habitamos, por mal que lles pareza aos papas, un limbo que nos
salvagarda (crucemos os dedos) do inferno das UCIS colapsadas.
Límbico é, tamén, o tempo pasado en confinamento en si mesmo. Unha
paréntese que ve como se deteñen os reloxos e que lembra a aquela do
balneario alpino d´A montaña máxica de Thomas Mann, na que os protagonistas enfermos conversaban do divino e o humano.
No pasado, o capitalismo afanouse en inocular o sentido do tempo da
fábrica ás masas campesiñas rexidas polo seu propio calendario agrario. O
historiador E.P. Thompson explicóunolo ben moito tempo despois, pois a curuxa de Minerva
sempre levanta o voo a media noite. No postfordismo globalizado (e digo
isto con reservas, xa que no obradoiro chinés o fordismo vive días
gloriosos) o tempo comeza a desordenarse. A sincronía absoluta, sen
cesuras, o «aberto 24 horas» dos xigantes da loxística, das grandes
cadeas de valor ou dos mercados financeiros, crea o seu propio tempo
total que, por falta de contraste, equipárase á súa negación: o
non-tempo.
Se a fragmentación total da experiencia, propia dos nichos de
consumo, conduce á atomización e á anomia social, a sincronía absoluta a
nivel global da experiencia da pandemia, propiciada pola tecnoloxía da
información, a que conduce? Non produce, en certa forma, un limbo
temporal monotemático e desordenado onde é imposible poñer marcas que
vertebren a vida?
O poeta Emilio Araúxo falaba doutro andazo que padeciamos antes do COVID-19: a «pobreza simbólica». E o xeógrafo Xosé Constenla incluía, na idea de «colapso territorial», a nosa incapacidade para lermos a paisaxe. Raymond Williams
pensaba que un territorio traballado non pode considerarse unha
paisaxe, por iso os labregos non tiñan paisaxe. De aí —engado eu— que os
labregos fosen ricos simbolicamente e que soubesen ler a paisaxe que
non tiñan. En contraposición, o urbanita posindustrial que ten o capital
e non o traballo como fonte de riqueza, ve a paisaxe (a natureza) coma o
informe que escapa cara a atrás, a toda velocidade, desde a xanela do
coche; mentres esoutro urbanita, o desempregado estrutural, trata de
adaptarse ao limbo no que se suceden Los lunes al sol. Pero
calma, con isto non trato de coar a idea dun regreso primitivista ao
campo; torzo, apenas, por «traballarmos» unha «toma de terra» mental.
Hoxe —cando menos no sempre límbico Occidente— botamos en falta a paisaxe física e fartámonos de ser flâneurs da paisaxe virtual. Lembramos, en boa medida, os anxos grises con nostalxia do físico que percorrían o Ceo sobre Berlín.
Agora ben, o que está a suceder nesta pandemia non é, en realidade, a
aceleración da lóxica da paisaxe mental sen marcas na que xa viviamos?
Non estamos, dalgún xeito, no estado de alarma que provoca caer na conta
de que, coma os bebés da teoloxía, liamos o mundo con candor infantil?
Unha cosmovisión consiste na ordenación ideolóxica do mundo a través
dunha idea fundamental. Cal vai ser a idea fundamental —emancipadora ou
autoritaria— que dirima a cosmovisión-outra que poida deixar esta
pandemia-acontecemento tras o seu paso é o que se está disputar agora
mesmo, no medio do caos, no medio do limbo. Teñámolo en conta e actuemos
en consecuencia.
Sem comentários:
Enviar um comentário