Texto pertencente a Crise na eurozona de Costas Lapavitsas onde se bosquexan as tres (catro en realidade) saídas posibles que ve o autor para a crise actual na zona euro.
A crise é tan grave que non existen opcións
brandas nin compromisos fáciles para os países periféricos. As alternativas son
duras, similares ás dos países en vías de desenvolvemento que se enfrontan a
crises recorrentes dende hai tres décadas.
A primeira alternativa é adoptar políticas de
austeridade recortando salarios, reducindo o gasto público e aumentando os impostos,
ca esperanza de que diminúan os requisitos para o endebedamento público. A
austeridade deberá ir acompañada probablemente de préstamos ponte ou garantías
de potencias económicas para reducir os tipos de interese dos préstamos
comerciais. É posible tamén que fora necesaria unha reforma estrutural que
incluiría, entre outros aspectos, unha maior flexibilidade do mercado laboral,
condicións máis duras para as xubilacións e a privatización das empresas
públicas restantes e da educación. O obxectivo de dita liberalización sería
presumiblemente o aumento da produtividade do traballo, mellorando así a
competitividade.
Esta é a opción preferida polas elites que gobernan os países da
periferia e o núcleo da zona euro, pois despraza a carga do axuste sobre os
traballadores. Pero hai varios imponderables. O primeiro é a oposición dos
traballadores á austeridade, que conduce a unha situación de axitación política.
Ademais, a zona euro carece de mecanismos consolidados para conceder préstamos
ponte e facer que se respecte a austeridade nos membros periféricos. Existe tamén
unha forte oposición política dentro dos países da zona central a rescatar a
outros países da eurozona. Por outro lado, a opción de obrigar a un país
periférico a solicitar axuda ao FMI sería prexudicial para a zona no seu
conxunto.
[…]
Con toda probabilidade os países periféricos
veríanse inmersos nunha desigual loita competitiva contra Alemaña, cuxos
traballadores continuarían sendo duramente exprimidos. O intento de permanecer
na eurozona mediante a adopción de políticas de austeridade e liberalización
levaría a continuas caídas dos salarios reais coa inútil esperanza de inverter
os déficits por conta corrente contra Alemaña. Mentres tanto, a zona euro coma
conxunto seguiría enfrontándose a unha economía mundial máis débil debido á
crise de 2007-2009. Non é un futuro moi alentador para os traballadores da
periferia nin tampouco un leito de rosas para os alemáns.
A segunda alternativa é a reforma da eurozona.
Hai un acordo case universal sobre o erro que foi xuntar unha política
monetaria unitaria cunha política fiscal fragmentada. Tamén existe unha crítica
xeneralizada ao BCE pola forma en que proporcionou abondosa liquidez aos bancos,
mentres se mantiña afastado dos estados endebedados, mesmo até o punto de
ignorar os ataques especulativos. Si sería posible unha serie de reformas que
non desafiaran as regras básicas do Tratado de Maastricht, do Pacto de
Estabilidade e Crecemento ou da Axenda de Lisboa. O obxectivo sería xerar unha
interacción máis suave entre as forzas monetaria e fiscal, mantendo á vez o
conservadorismo subxacente na zona euro.
Hai moi pouco en ditas reformas que poida
atraer aos traballadores ou que poida ocuparse de feito dos desequilibrios
estruturais dentro da eurozona. Por iso se piden reformas radicais que inclúan
a abolición do Pacto de Estabilidade e Crecemento e o cambio dos estatutos do
BCE para permitirlle que, de xeito habitual, poida conceder préstamos aos
Estados membros. O propósito de dita reforma sería preservar a unión monetaria
ao tempo que se crea un "euro bo" que sería beneficioso para os
traballadores. A estratexia do "euro bo" implicaría unha expansión do
orzamento europeo de maneira significativa para traspasar transferencias
fiscais dos países ricos aos pobres. Habería unha estratexia activa de
inversión europea para apoiar as novas áreas de actividade económica. Tamén
existiría unha política de salario mínimo, reducíndose os diferenciais en
competitividade e as desigualdades entre a eurozona.
Aínda que soe interesante, a estratexia do
"euro bo" enfrontaríase a dous graves problemas. O primeiro é que a
zona euro carece tanto dun estado unitario coma federal, e non hai expectativas
de que vaia crearse un nun futuro próximo, dende logo, non co carácter
progresista necesario. A maquinaria actual da zona é totalmente inapropiada
para esta tarefa. A estratexia enfrontaríase a un conflito entre, por unha
banda, os ambiciosos obxectivos paneuropeos e, pola outra, a ausencia de
mecanismos estatais que puideran comezar a converter ditos propósitos en
realidade.
A un nivel máis profundo, esta estratexia
batería co suposto papel do euro como moeda internacional. Se a disciplina
fiscal fora laxa entre os Estados membros, existiría o risco de que o valor do
euro se esboroara nos mercados internacionais. Se isto sucedera, como pouco, as
operacións internacionais dos bancos europeos volveríanse sumamente difíciles.
O papel internacional do euro, que foi fundamental para o proxecto dende o
principio, soportaría unha tremenda presión. Por conseguinte, non está claro
que a estratexia do "euro bo" sexa compatible coa unión monetaria.
Segundo este enfoque, un "euro bo" pode acabar coma "ningún
euro". Os que defenden esta estratexia deberían ser conscientes das súas
posibles implicacións, é dicir, conducir ao fin da unión monetaria; as
esixencias institucionais, políticas e sociais débense confeccionar en
consecuencia.
A terceira alternativa é unha saída da
eurozona. Porén, mesmo aquí hai opcións. Hai unha "saída
conservadora" cada vez máis discutida na prensa anglosaxona, cuxo
obxectivo é a devaluación. Parte da presión do axuste trasladaríase á esfera
internacional e as exportacións reanimaríanse. Pero tamén habería perdas para
aqueles que tivesen que facer fronte a débedas no estranxeiro, incluídos os
bancos. Os traballadores enfrontaríanse a un descenso dos salarios conforme
aumentara o prezo dos bens comerciables. Seguramente, a devaluación iría
acompañada de austeridade e liberalización, agravando a presión sobre os
traballadores.
Porén, as melloras a longo prazo da
produtividade ocorrerían só se as forzas do mercado comezaran a desenvolver
exponencialmente máis capacidade no sector de bens comerciables, algo moi
difícil para os países periféricos da eurozona, que contan cunha tecnoloxía
mediocre e una salarios reais máis ben regulares. É notable o feito de que as
clases dirixentes dos países periféricos son conscientes destas dificultades,
así como da súa propia falta de aptitude para afrontalas.
[…]
Por conseguinte, a saída conservadora podería
levar ao estancamento con devaluacións recorrentes e unha diminución dos
ingresos.
Por último, hai unha "saída
progresista" da zona euro, que requeriría un desprazamento do poder
económico e social cara o traballo nos países periféricos. Habería unha
devaluación acompañada dun cese dos pagamentos e unha reestruturación da débeda
pública. Para evitar o colapso do sistema financeiro, debería producirse unha
nacionalización xeneralizada da banca, creándose un sistema de bancos públicos.
Tamén se deberían implantar controis sobre as contas do capital para evitar
fluxos de saída do mesmo. Para protexer a produción e o emprego, por fin, sería
necesario ampliar a titularidade pública a certas áreas clave da economía,
incluídos os servizos públicos, o transporte e a enerxía.
De acordo con isto, sería posible desenvolver
unha política industrial que combinara os recursos públicos co crédito público.
[…]
Unha política baseada na saída progresista dos
países periféricos suporía uns riscos e custes evidentes. As amplas alianzas
políticas necesarias para apoiar dito cambio non se dan na actualidade. Esa
ausencia, por certo, non se debe necesariamente á falta de apoio popular a un
xiro radical. É máis importante o feito de que, até o momento, ningunha forza
política fiable en Europa se atreveu a opoñerse á austeridade. Alén das
dificultades políticas, un dos principais problemas dunha saída progresista
sería evitar converterse nunha autarquía nacional. A miúdo os países
periféricos son pequenos e precisan manter o acceso á inversión e ao comercio
internacional, sobre todo dentro de Europa, tamén precisan transferencia
tecnolóxica.
Sem comentários:
Enviar um comentário