2/15/2010

Sucesión de crises



No seu As crises do capitalismo Karl Marx botaba man dun exemplo para explicar como a escisión entre o valor de uso da mercadoría e o seu valor de cambio expresado na forma diñeiro por unha banda e mais a escisión entre o momento da compra da mercadoría e o momento da venda pola outra estaban no cerne da natureza contraditoria do capitalismo:

«Supoñamos –dicía o alemán– que o tecedor venda a súa mercadoría ao comerciante por 1000 libras, pero non en metálico, senón por medio dunha letra de cambio, de tal modo que o diñeiro figura como medio de pago. E que o vendedor, á súa vez, endose a letra ao banqueiro, xa sexa para pagar con ela unha débeda ou para que lla desconte. O agricultor que vende o liño ao fabricante de fíos véndello tamén contra unha letra de cambio, e o mesmo o fabricante de fíos ao tecedor, o fabricante de maquinaria ao tecedor, o produtor de madeira e ferro ao fabricante de maquinaria, etc. Pois ben, se o comerciante non paga a mercadoría, o tecedor non poderá cobrar a letra e producirase un impago en cadea; ningún dos produtores poderá cobrar e non podendo facer efectivo o valor das súas mercadorías, non poderán repoñer a parte correspondente ao capital constante. E terá nacido unha crise.»

Continuando, grosso modo, co exemplo de Marx, supoñamos agora que todas esas letras de cambio foron emitidas en forma de créditos por algúns bancos que á súa vez venderon estas débedas a outros bancos e estes a outros, creando así unha burbulla coa que seguir obtendo plusvalías a partir da circulación dun capital que en realidade nunca se fai efectivo e estaremos ante o panorama que provocou a crise financeira do 2008.
Mais agora, coa asunción por parte dos estados desas débedas lixo xeradas polas entidades privadas grandes-de-máis-para-caer, encontrámonos –segundo explica Xavier Vence nun recente artigo titulado Mercados soberanos, estados vicarios«nunha nova fase da crise». Unha nova fase na que


«As mesmas axencias de rating que toleraron nos últimos anos níveis de débeda exorbitante no sector privado e nas finanzas póñense agora de árbitros para determinar até onde a débeda soberana dun estado pode ser ou non ser tolerada.»

e na que

«Os mercados financeiros acaban determinando as políticas dun xeito absolutamente imperativo –velaí Grecia. [O cal] obriga a asumir os custos dos desaxustes provocados pola voracidade especulativa dos axentes financeiros e impide a adopción de medidas de recuperación ou de protección fronte as consecuencias provocadas polas mesmas.»

Nunha liña semellante á de Vence, e tamén no mesmo xornal, o economista Marc Vidal sostiña que

«Os estímulos que se crearon agora están fabricando unha nova burbulla, que é moi evidente. Dunha maneira moi rápida formouse unha burbulla da débeda pública, difícil de xestionar porque non coñecemos cales son as repercusións a medio e longo prazo, xa que nunca tivemos unha. Ten que ver con que os estados pensan que todo é fabricar diñeiro, un diñeiro que nestes momentos non responde ao valor real das cousas, senón que se está fabricando para que haxa un fluxo que circule sen cesar. Témome que é cuestión de tempo que iso acabe reventando.»

Daniel Bensaïd, pola súa banda, nun artigo titulado Marx e as crises di que

«O salto perigoso do capital dende a forma mercadoría á forma diñeiro pode resultar así mortal. O xerme das crises está pois presente no diñeiro en tanto que valor convertido en autónomo, forma de existencia convertida en autónoma do valor de cambio. Esta autonomía enxendra a ilusión de que o diñeiro poida multiplicarse por partenoxénese, incrementarse no circuito do crédito sen ser fecundado polo seu paso polo proceso de produción.»

E conclúe citando a Marx:

«O intercambio polo intercambio sepárase do intercambio de mercadorías.»

Nesta situación, Vence vaticina que

«Ou se reforma a fondo as regras de xogo dos mercados financeiros, domesticándoos para que estean ao servizo da economía produtiva e da sociedade, ou estaremos sometidos á extorsión deses grandes fondos especulativos.»

Extorsión que, segundo Miren Etxezarreta, xa se estaría a producir no tema das pensións. Así, cando en Público lle preguntan por que Zapatero anunciou o aumento da idade de xubilación, esta catedrática de economía responde:

«Imaxino que o fai para tratar de convencer aos mercados internacionais de que é moi duro.»

E cando lle preguntan por que estala agora o debate das pensi
óns, contesta:

«Para axudar aos plans de pensións privados, que son unha baza fantástica para o capital financeiro, que é o que encarga os informes dramáticos. Para eles é unha entrada de fondos inxente, que teñen asegurados para moitísimos anos. E ademais poden investilos en bolsa coa particularidade de que se perden, perdes ti. Eles, nunca.»

Por outra banda, Daniel Bensaïd adianta, para quen espere que canto peor mellor ou que aquí pode estar o principio da fin que


«Marx non fala xamais dunha “crise final”. Demostra soamente como “a produción capitalista tende sen cesar a sobrepasar as súas barreiras inmanentes”. A cuestión é saber a que prezo, e a costa de quen, poden ser resoltas.[...] A súas crises poden ser inevitables pero non insalvables. A resposta non pertence á crítica da economía política, senon á loita de clases e aos seus actores políticos e sociais.»

Que neste momento a sociedade galega estea a posicionarse no tema das caixas de aforro máis en función de paixóns localistas que de análise da conduta destes organismos durante todos estes anos e de previsión do que poderían representar no futuro para a economía do país, indica que a capacidade de reacción das clases populares ante esta sucesión de despropósitos semella estar, tamén ela, en crise.


20 comentários:

Torcinho disse...

Pero, digo eu, non é igual de reaccionario ghastar chapapote contra a fusión e, ao mesmo tempo, canonizar a devandita porque o país necesita unha caixa forte propia?

Torcinho disse...

Pero digo eu, non é igual de reaccionario canonizar a fusión (porque seica o país necesita unha caixa forte propia) que ghastar chapapote contra a devandita?
p.s.: eliminar o meu comentario anterior, claro.

Willy S. disse...

pero, digo eu, dende cando o capital ten patria? dende cando ás élites financieiras deste país impórtalles algo a vida dos seus súbditos? Porqué o alcalde dunha cidade convoca -con certo éxito- ao seus administrados para desfilar en defensa dunha -supostamente- asediada institución financieira?

O debate fusión-ou-non é ridículo, que vai cambiar no status quo da sociedade galega se pasa unha cousa ou outra? Vai ser peor que goberne as caixas Rato que Gayoso? Vai ser peor o biunvirato Méndez-Gayoso que calqueira outra forma de goberno? Imos ir pior con caixanovadegalicia que con caixamadridnova?

(Desculpas por esta invasión de cuestións demagóxicas, pero precisaba desfogar un chisco)

O Fuco disse...

O capital non ten patria pero debería tela. O papel principal das caixas non era o de actuar como meros acumuladores de capital, senón o de contribuír co seu finanzamento a mellorar o tecido produtivo dos lugares onde radicaban. Podemos dicir que o capital financeiro e especulativo non ten patria pero un sistema produtivo determinado si que a ten (ou a debería ter).Non digo que as caixas sexan a panacea, pero tampouco creo que teñamos que renunciar elas mediante a escusa de "total todo dá igual". Ao fin e ao cabo son os únicos entes bancarios nos que existe un pequeno control político(outra cousa é que fan determinados políticos con ese control). Por iso non dá igual que a caixa sexa galega ou madrileña. No primeiro caso os cidadáns galegos teremos capacidade de decisión sobre ela, no segundo non. Creo que é necesario traballar en alternativas pero tamén hai que defender con uñas e dentes calquera pequeno espazo de democracia que exista. Dito isto, recoñezo que no tema das caixas a postura que máis me aquela é a de Vence: é posible, e desexable, manter a pluralidade de caixas, e do que se trata é de reorientalas ao sector produtivo. O que se me escapa (por pura ignorancia) é ata que punto isto é posible na coxuntura actual e ata que punto a fusión é a única alternativa que queda. Coa liña oficial do BNG concordo en que hai que manter as caixas no noso país. Co que non concordo é coa estratexia de evitarlle problemas ao PP ultra de Feijoo aparecendo o nacionalismo como o adalid da fusión en lugar de traballar nun segundo plano (por non falar do patético idilio que,a raiz do tema das caixas, mantén hoxe en día algunha xente do BNG cun xornal inimigo de calquera transformación real, do nacionalismo e da mesma idea de Galiza como é a Voz). A estratexia de Caballero e Losada é tan simétrica que me resulta chocante que a xente non se decate e que o PSOE non sufra desgaste ningún por ter a dous alcaldes seus sostendo posturas diametralmente opostas pero conchabadas. En todo caso, o cerne do asunto é que a concentración e a reestructuración das caixas é algo querido tanto polo PSOE coma polo PP. De aí que o FROB exixa, polas súas axudas, ou ben cumplir cunhas condicións draconianas ou ben, en caso de non conseguir devolver as axudas, ser intervidas polo Banco de España.

Torcinho disse...

Pero entón os seus argumentos danlle a razón a Caballero. Quero dicir, cando eu era pequeno existía a caja de ahorros municipal de Vigo. Daquela os vigueses tiñamos capacidade de decisión sobre ela. Agora que o chiringuito vai estar en Estambul, qué tipo de control político van poder exercer os veciños de Chandrexa da Queixa?

Unknown disse...

Salientaria o último parágrafo, o da crise das classes populares refletida pola sua incapacidade para a contestação. Ora, temo que esse cenário é o habitual, só interrompido em explosões como Nunca Mais ou Queremos Galego. Mas, se essa situação de "crise" é a normalidade e os poucos momentos de empoderamento são, precisamente, poucos... então, pode dizer-se que a situação normal de bovinidade é realmente de crise?

O Fuco disse...

cossimo, supoño que cando falas de Istambul estás empregando a mesma terminoloxía futboleiro-localista (neste caso o dialecto Lerista) pola cal aos vigueses se nos aplicaría (segundo o dialecto Vazquista) a "desgraza" de sermos portugueses (e que curioso, tanto Leri coma Vázquez eran tamen do PSOE). Non penso que sexa a mellor terminoloxía, pero cada un é dono das súas palabras.
O caso é que, malia que a sede estivese, como ti dis, en Istambul, os veciños de Vigo (e os de Chandrexa de Queixa) si terían, a través dos seus representantes no parlamento galego, capacidade de decidir algo (podemos estar dacordo en que non demasiado). Pensar que Caballero está montando todo isto para defender a democratización das caixas e non para apoiar as intencións da directiva actual de Caixanova de se fusionaren con, por exemplo, Caja Murcia, (ou con Caja Cantabria, que seica é outra das alternativas das que gosta o PSOE) é atribuirlle a este alcalde unha visión de país que nin el, nin o partido ao que pertence, demostrou nunca (e a mellor mostra de que o PSOE non ten un proxecto galego vese no panorama actual no que a súa estratexia consiste en que cada alcalde, tamen o da Coruña e o de Lugo, contribúan a esgazar a sociedade galega nun sifin de microreivindicacións estériles mentres o goberno central fai o seu traballo.

O Fuco disse...

Oscar de lis. Eu referiame á "crise nas clases populares para reaccionar" coma un fenomeno novo, como unha desarticulación tal da sociedade que mesmo acontecementos importantes son incapaces de provocar a toma de consciencia.
Así, poderíase dicir que a falta de consciecia é o estado habitual, o momento de consciencia (ou de "empoderamento" nas tuas palabras) é estado puntual, e a crise consistiría na incapacidade estrutural da sociedade para saír do estado de inconsciencia. Sei lá.

Torcinho disse...

É que a nai de Leri e a miña avoa eran íntimas (compartían clase social, creo). Lembro ter ido hai 25 anos ou así ao funeral da matriarca na colexiata.
Non sei se sabes que en tv3 hai un programa que se chama Polónia e outro que se chama Crackovia. E logo están tamén os pezones negros. Ou sexa, que supós mal.
Por outra banda, poderoso caballero es don dinero.
De verdade pensas que axudar á supervivencia das entidades financeiras (porque iso é o que son hoxendía basicamente as caixas) é facer país?
A pregunta qué deberiamos plantexarnos é: en qué beneficia a fusión intergalaica aos que menos teñen? E aos que non teñen nada?
O teu razoamento podería ser levado ad infinitum: ti acusas a Caballero de localista e os "constitucionalistas" acúsante a ti de plantexar microreivindicacións estériles ao mesmo tempo que se vanaglorian da penetración das "nosas" empresas nos mercados latinoamericanos. E supoño que non fai falta que che diga que gaña sempre.

Lara disse...
Este comentário foi removido por um gestor do blogue.
O Fuco disse...

A alternativa coas caixas non é ou ben axudar á súa supervivencia ou ben axudar á demolición de todo o sistema bancario, caixas incluídas. Se ese fose o debate (e que iluso é pensar na mera existencia dun debate semellante) se cadra eu avogaba pola demolición de todo. Pero iso non é o que se dirime. O dilema é, temos unhas entidades nas que se pode influír democraticamente (admitindo como xa admitín que a democracia nas caixas é de todo insuficiente) e temos outro tipo de entidades (os bancos privados) nos que non se pode influír en absoluto e que son o modelo ao que se quere levar ás caixas. Ante este dilema temos dúas opcións: busquemos a mellor maneira de que as caixas sigan sendo ferramentas controlables democraticamente (e aquí xa dixen que non sei se a fusión é a única alternativa) ou ben, pasemos de todo porque total todo o que fagamos tanto dará, xa que o capitalismo é tan natural como as borrascas e nada se pode facer porque todo é unha merda.
En canto ao de considerar equiparable o localismo coa concepción nacional de Galiza, está claro que é posible só desde unha opción ideolóxica previa determinada. Para considerar que as reivindicacións galegas son estériles hai que partir de existencia incuestionada dun marco sociohistórico e económico español xusto por graza divina ante o cal calquera reivindicación dun marco alternativo é non só innecesario senón tamén intrinsecamente malvado.
En cambio, desde unha concepción soberanista galega (obviamente, hai que partir desa concepción soberanista galega), considerar os localismos vigués e coruñés como estratexias distractoras propulsadas desde determinadas concepcións ideolóxicas do Estado é algo bastante razonable; e considerar ao nacionalismo galego (e aquí teño que dicir que a palabra nacionalismo non me convence, pero ese é outro tema) como unha ferramenta útil da que se dotou a sociedade galega para contrarrestar unha posición obxectivamente subalterna (por non dicir que colonial en moitos aspectos)tampouco parece un disparate.
En todo caso, e por resumir, para clarificar este debate, creo que hai que partir dunha certa idea de verdade.
Se pensamos que todo o que nun momento dado é formalmente coincidente resulta igualmente válido, se non partimos de que nalgún lugar está a verdade, é normal que acabemos razonando con algo parecido a: o localismo é ao nacionalismo galego o que o nacionalismo galego é ao estado ergo o localismo é igual ao nacionalismo galego. Pero eu son dos que penso que nalgún lugar está a verdade dos feitos.

En canto a que haxa un programa chamado Polonia e TV3 demostra a intelixencia dos cataláns ao utilizar ironicamente un insulto. Pero ollo, eles aí están dando a guerra onde hai que dala, na confrontación de intereses centro periferia entre Madrid e Barcelona; non dando a guerra nunca batalla (que repito é estéril) tanxencial entre a periferia 1 que é Coruña coa periferia 2 que é Vigo (ou viceversa).

Torcinho disse...

Eu penso que é xusto ao contrario: os teus plantexamentos posibilistas alimentan a constante(re)naturalización do capitalismo; como o igualitarismo radical é unha utopía inatinxible, inventemos ferramentas para controlar democraticamente "a cousa". Pois ás veces, non facer nada, (subtraerse á lóxica do capital)é o mínimo que deberíamos facer; un imperativo categórico, vamos.
Todos os nacionalismos, para non caer nunha contradicción obvia (o seu carácter ideolóxico)pretenden apropiarse da gran verdade. Xa sei que o españolismo proactivo non é o mesmo có galeguismo reactivo pero aínda así... qué raio son as reivindicacións galegas? As reivindicacións dunha traballadora da limpeza e as dun directivo de caixagalicia poden ser subsumidas nunha categoría común?
Non sei onde está a verdade pero seguro que está máis preto de Marx ca de Risco ou de Albert Boadella. Por certo, hai un blog en internet que se chama "xudeus sen fronteiras".

O Fuco disse...

Seguro que deixar todo en mans do espontaneismo, esquecerse das institucións (o que non significa conseguir que as institucións se esquezan dun) e obviar que nunha sociedade con rasgos coloniais a loita tamén se expresa na contradición centro-periferia lle beneficia moito á traballadora da limpeza.

Unha aperta.

Torcinho disse...

Eu qué sei!.

Willy S. disse...

Moi clarificadora a súa expliación!

Teño unha pregunta final: a vía de actuación decisiva, polo tanto, pasa por chegar ás insitucións (concellos, xunta, caixas de aforros, comunidades de veciños) alá onde sea posible, e, unha vez nelas... que? e sobre todo dende que posicións?

Grazas polos seus comentarios, os únicos intelixentes e ben fundamentados que teño lido sobre todo este tema ultimamente en medios variados.

O Fuco disse...

Buf... falar de "actuación decisiva" xa me dá un pouco de medo pero non vexo outra maneira de facer as cousas que tratar de cambiar o existente a partir do existente (o cal non quere dicir "xestionar o existente").
Eu entendo que evitar entrar naqueles lugares onde se dirime poder e pretender mudar a realidade é unha forma de pensamento máxico.

Un saúdo.

Torcinho disse...

"It is better to do nothing than to contribute to the invention of formal ways of rendering visible that which Empire already recognises as existent."
Badiou

O Fuco disse...

«Conservadores no terreo antropolóxico:Despois de décadas nas cales a esquerda marxista se limitou a replicar e incluso acelerar os principios desenvolvementistas e produtivistas do capitalismo penso que agora iso xa o superamos e entendemos que é una concepción que conduce a un suicidio global.[...] Temos que mudar de modelo enerxético, pero tamén recuperar modelos de relación básicos que teñen que ver cos corpos, coa reterritorialización das resistencias.

Reformistas no terreo institucional: Por unha parte hai toda unha tradición marxista que interpretou, erroneamente ao meu entender, que a democracia é tan só unha trampa tendida polo capitalismo, que o inimigo non é só o capitalismo e os seus aparatos de produción senón tamén as mal chamadas superestruturas especulares que reflexarían e reforzarían a suxeción capitalista. Penso que é un error e por iso falo de reformismo no terreo institucional. Gramsci xa entendeu moi ben que a democracia, a idea do dereito, o voto universal, a sanidade e a escola pública, a separación de poderes, son conquistas obreiras e labregas que costaron moitos mortos.

Revolucionarios no terreo económico: Temos que nos pór dacordo non tanto no suposto compartido de que o capitalismo é irreformable [...] senón en como funcionaría iso que agora comenza a chamarse o socialismo do S.XXI sen que ninguén lle tivese dado un contido concreto.»

Alba Rico.

Torcinho disse...

E logo as institucións financieiras, son unha conquista obreira e labrega?

O Fuco disse...

Eu creo que as dúas posturas xa quedaron bastante claras.