O país que deixou de existir

Laiábase o recén finado Daniel Bensaïd no seu derradeiro e excelente libro Eloxio da política profana da transformación —experimentada nesta época nosa— do antagonismo político en disquisición moral. Así, a do presente sería unha política castrada por causa da procura obsesiva dun consenso imposible na que o conflito (e calquera desafío a ese consenso falaz) é concibido en termos de loita do Ben contra do Mal. Debido a isto, o ámbito do político dexeneraría nunha actividade policial na que os posuidores do Ben se verían a si mesmos coa autorización moral para eliminaren a uns opoñentes considerados como elementos estraños ao sistema, delincuentes ou simplemente non humanos.
Como revela a cita do Imperio de Negri e Hardt recollida no libro de Bensaïd:

«A resurrección dos discursos sobre o ben e o mal é o síntoma dunha transformación da guerra [e por guerra eu aquí entendería toda violencia] que libera a esta dos limites que lle tentara impor a modernidade.»

Deste xeito, a «xustiza infinita» que Bush estreou no Iraq e que Obama continúa en Afganistán por unha banda e os distintos episodios de guerra santa xurdidos tras o ataque ás torres xemelgas do 11 de setembro de 2001, actuarían coma o anverso e o reverso dunha mesma lóxica na que o antagonista non é xa un inimigo senón un infiel.
Bensaïd, o mesmo que Carl Schmidt, pensa que «a humanidade non é un concepto político» xa que ese universal que algúns queren privatizar non se encontra amparado por ningunha institución internacional, dereito ou Estado:

«Este reino absoluto e inmediato do “home”, sen mediacións xurídicas nin territoriais, destrúe a política en proveito dos automatismos mercantís e o individualismo ético.»

A continua apelación a unha humanidade mistificada pero non regulada actuaría, polo tanto, como a vulgar xustificación última de todo tipo de barbarie (invasións, inxerencias en países soberanos, guerras preventivas...). En suma, na desculpa do forte para esmagar con elegancia o débil.
Tendo en conta o anterior, as clases medias dos países ricos —un «pobo anulado como poder constituínte» e «atomizado»— veríase reducido, segundo Bensaïd, a «público de consumidores e enquisados [canto nos soa isto aos galegos] a quen se invita a chiscar o ollo con aire de entendidos e a tomar parte de forma folclórica na opereta mercantil ou no baile de disfraces das vaidades mediáticas.»
Para os menos afortunados destas sociedades nas que os cidadáns deviron consumidores e as clases deviron masas (pensemos nos afectados polo Katrina nos EEUU, nos inmigrantes de Vic —aos que se lles quere extirpar todo status político— ou nos da Calabria —tratados literalmente como pezas de caza) e, sobre todo, para as grandes multitudes dos países pobres, o papel asignado non é outro que o de eterna vítima humanitaria: o homo sacer animalizado de Agamben a propósito de cuxos padecementos Bensaïd escribe que:

«Por un sinistro xogo de espellos, a despolitización do conflito produce a cambio unha despolitización da “vítima humanitaria”. Negada como actor político, vese reducida a nudez pasiva dos corpos sufrintes e martirizados.»

* * * * *

«Haití xa non existe» titulaba, o pasado sábado 16, a primeira páxina o diario El Pais despois de que un terremoto provocase o caos naquela metade do que fora a illa La Española. Pero se ben dunha primeira lectura literal do titular se podía inferir que o país caribeño ficara tan afectado pola “catástrofe natural” que mesmo se podería falar dunha desaparición física do mesmo, a lectura profunda que en verdade cumpría sacar –e independentemente da intención do redactor– é que Haití, o Estado de Haití, acababa de conseguir facer realidade a maior fantasía dos falcóns do Pentágono: ser un rogue state, un estado fallido.
Previamente a ese titular, a prensa escrita e a televisión nutrírannos de imaxes atroces (por que os medios nunca se autocensuran cando os mortos son pobres?) de xente atrapada entre cascotes, operacións cirúrxicas sen anestesia, cadáveres abandoados nas rúas, loita felina pola comida; en definitiva, turbas de corpos desubxectivizados e amoreamentos de carne informe. Unha autentica «crise humanitaria» (non habería tardar en aparecer a palabra) na que Haití, o país mais pobre de America (nada é casual), ficara reducido á condición de lugar inhóspito, incivilizado e torturado onde xunto ás precarias casas e ás obsoletas infraestruturas tamén as institucións estatais se esboroaran coma un castelo de naipes.
Uns días despois, era o xornal Público quen abría dicindo que «A ONU pide mais soldados para impor a orde». Un titular escrito case que á medida de Bensaïd, do que se sobreentendía que este organismo internacional –o único capaz de actuar como unha sorte de territorio xurídico para esa humanidade sen entidade política á que tanto se alude e á que tanto se castiga– se limitaba a demandar disciplina policial e a abrirlle as portas da finca aos marines enviados polo premio nobel da paz.
Así as cousas, aquel anaco de terra antigamente chamado Haití, agora poboado unicamente por animais feridos e famentos sen status de cidadanía, pasará a integrar en breve —despois da conquista recente de Honduras e a maior gloria da Humanidade— no club das outras trece bases norteamericanas que, segundo Ignacio Ramonet, vixían e rodean –dun tempo a esta parte– a unha república de Venezuela díscola. E mala, moi moi mala.