Gasto público, beneficio privado

«A verdade teórica de que toda clase ten un só partido demóstrase, nos momentos decisivos, polo feito de que
diversos agrupamentos, cada un dos cales se presentaba coma un partido “independente”, se reúnen e forman un bloque único. A multiplicidade existente con anterioridade era só de carácter “reformista”, é dicir, referíase a cuestións parciais; en certo sentido era unha división do traballo político (útil dentro dos seus límites); pero cada parte presupuña ás demais, ata o punto de que nos momentos decisivos, isto é, cando se puxeron en xogo as cuestións principais, formouse a unidade e verificouse o bloque.»

Antonio Gramsci. A política e o estado moderno.

Asentar a confusión entre o público e o privado no seo das democracias de mercado constitúe un dos maiores triunfos das clases altas sobre as baixas. Estas clases altas, lonxe de pretender, como en teoría pretende a ideoloxía liberal que as sustenta, desmantelar o estado, conseguiron colonizalo ata lograr especializalo naquelas tarefas que mellor representan os seus intereses (basicamente represión e control), enmagrecelo naqueles campos nos que a empresa privada vai sendo capaz de substituílo (educación e saúde), utilizalo para financiar aqueles investimentos nos que o capital privado non alcanza (infraestruturas e transportes) e, con especial descaro desde o crack financeiro, parasitalo cando a man invisible do mercado padece algunha torcedura (axudas públicas aos bancos).
A propósito da imaxe da “cadeira baleira” como metáfora do que deberían ser as institucións democráticas ideais, nas democracias de mercado realmente existentes a cadeira converteuse máis ben nunha poltrona perennemente ocupada por un rei mago de aparencia benefactora pero con tendencia, na realidade, a beneficiar máis a unha parte do espectro social do que ás outras. Neste sentido, os diferentes partidos políticos non serían máis ca nenos rebuldeiros e berróns devecendo por se sentaren, sucesivamente, no colo do rei á espera das súas dádivas. Esta identificación do partido político co neno que só quere apousar na aba agarimosa do rei mago pero que nunca se atreverá a arrincarlle a barba postiza (o recorrente silencio por “interese de Estado”) para desvelar o caracter falsario daquel é o que acaba por xerar unha distinción entre partidos políticos: os que forman parte do aparello do estado (o bloque histórico gramsciano) e que son un piar imprescindible para a reprodución do sistema e os partidos políticos en tanto que estruturas racionalmente organizadas para conseguir o poder, desenmascarar a natureza clasista do estado e reverter a situación. A crise desta última visión do partido político é a verdadeiramente preocupante, e á espera de que a sociedade invente outro xeito mellor de articularse, o único que temos é ao bloque social orfo dunha representación dos seus intereses acaída.
O drama, xa que logo, da esquerda política que opta por entrar no xogo democrático mimetizándose co medio, estribaría en enlearse na defensa dun estado xa sempre entregado a uns intereses de clase concretos como se aquel fose realmente un ente neutro. Co seu fincapé nas políticas conducentes a fortalecer o aparello estatal esta esquerda estaría contribuíndo, mesmo sen querelo, a apuntalar unha institución cuxa lóxica é igual de nociva para as clases populares ca do sector empresarial privado.
Por fortuna, e como consecuencia da constatación de todo isto, viría xurdindo, dun tempo a esta parte, unha esquerda non estatalista –ou cuxa principal finalidade non estaría na ocupación, pola mera ocupación, das institucións–, conformada polos estratos da sociedade civil máis conscientes e comprometidos. Esta esquerda, plenamente sabedora da insuficiencia das categorías do público e do privado –toda vez que moitas veces a iniciativa pública xera tantas ou máis inxustizas ca privada– estaría a centrar a súa atención na importancia dunha terceira categoría: a do común. O común en tanto que vítima e antagonista das dúas anteriores. Esta esquerda anónima, cuxos referentes próximos poderían ser atopados na renuncia zapatista (o para todos todo, para nosotros nada) e no neoutopismo do "outro mundo é posible", ao rexeitar o dirixismo dos partidos con esquemas vangardistas, partidos inseridos no desexo egoísta de sentar nas abas do rei mago, demostran unha grande agudeza crítica. Agora ben, por máis fina e acertada que poida ser a consciencia política desa sociedade civil, esta nunca poderá, por si mesma, cambiar o estado de cousas sen abordar a cuestión de como transformar o seu capital simbólico (en forma de consciencia, compromiso, autenticidade, loita) en capital político (en forma de poder real de mudanza).
Vexamos agora un exemplo concreto, e ben recente, a modo de ilustración do dito: Onte acudín á manifestación d´ A ría non se vende. Facendo repaso dos lemas coreados ao longo da marcha (centro comercial pim pam pum, caixanova especuladora, recheos non) é fácil decatarse de que estes dardos daban de pleno –Gramsci diría que puñan «en xogo as cuestións principais»– na diana dos alicerces do sistema: dependencia do consumismo insostible, denuncia dos intereses económicos ocultos tras as decisións políticas, destrución do común por parte das institución públicas que deberían velar por el, etc. Pero alí faltaba moita xente. E en concreto faltaba toda a xente organizada arredor do BNG e da CIG (nin unha soa bandeira puiden ver destas dúas organizacións). O que provoca en min algunhas cuestións: Por que non apoiou o BNG esta manifestación? Quizais porque non controlou, segundo os esquemas clásicos do partido de vangarda, a convocatoria? Por que seguen pensando que o intercambio ideolóxico entre a sociedade e o partido debe facerse sempre de arriba abaixo e nunca de abaixo arriba? Pensa o BNG que detrás desta manifestación hai quen traballa en contra dos seus intereses? Pero por que non capitalizar estas demandas dos movementos sociais para aplacar así as posibles críticas á fronte? Acaso non pode (e por que non pode?) o BNG defender estas causas? Non coinciden acaso os intereses do BNG coas demandas enunciadas nos lemas desta manifestación? O BNG non está en contra dos recheos indiscriminados nas nosas rías? O BNG non apoia a defensa a ultranza do espazo público? O BNG non está pola defensa do medio ambiente galego? O BNG non se opón á especulación urbanística e á privatización da costa? O BNG non defende os sectores produtivos tradicionais do noso país? O BNG non concorda con que os intereses da xente e os intereses dos bancos son antagónicos? Que sucede? Non hai esquerda política en Galiza? Converteuse o BNG nun partido con vocación de aparello do estado? De piar do sistema? Moitas preguntas.
Entérome hoxe de que no consello nacional do BNG celebrado onte decidiuse aceptar a proposta do Encontro Irmandiño de crear unha comisión de estratexia que será presidida por X.M. Beiras; e volvo formularme preguntas: Conseguirá este órgano consultivo volver facer do BNG o instrumento útil para que demandas como as formuladas por A ría non se vende entren na axenda política do país? Ou estamos so ante a vulgar tentativa de aplacar as críticas –máis ante o nacemento de iniciativas como a Rolda da rebeldía– das bases máis esixentes?
O tempo dirá, pero son escéptico.