Poliarquía

De La poliarquía. Participación y oposición. (Robert A. Dahl, 1971), reeditado en castelán este ano por Tecnos, interesoume que o autor se gardase de chamar democracia aos sistemas electorais máis ou menos representativos vixentes en boa parte dos países do mundo. Dahl prefire referirse a estes rexímenes como "poliarquías" e deixa o termo democracia para definir o referente ideal ao que sempre se está por chegar.
En función de dúas variables –liberalización ou debate público e representación ou participación– o autor clasifica os diferentes sistemas en catro grupos posibles:
1. Hexemonías pechadas. Caracterizadas por pouco debate público e por ausencia de participación.
2. Hexemonías representativas. Caracterizadas por pouco debate público e por certa participación popular.
3. Oligarquías competitivas. Caracterizadas polo abondoso debate público e pola pouca participación.
4. Poliarquías. Caracterizadas polo abondoso debate público e pola moita participación.

Desbotado xa o termo democracia para definir o sistema no que vivimos neste curruncho do mundo, cumpriríanos agora dirimir se a nosa é unha "poliarquía" –que, como o seu nome indica, fai referencia á pluralidade de poderes– ou se, polo contrario, non nos encontramos ante un réxime que por veces recorda a unha "oligarquía competitiva" ao máis puro estilo "turnismo s. XIX" composta por institucións políticas afastadas da xente onde se debate moito sobre as cuestións menos importantes ou a unha "hexemonía representativa" ao máis puro estilo "dictabranda" na que o conxunto dos poderes económicos, políticos, xudiciais e mediáticos responden a uns mesmos estímulos e na que as persoas só cumpren o rol de asistir ás urnas cada catro anos para lexitimar co seu voto o estado de cousas.

* * * * *

Alemaña e Portugal –outras dúas poliarquías– celebraron onte eleccións lexislativas. No primeiro país o SPD sufriu un duro castigo despois de ter compartido goberno coa CDU de Angela Merkel. No segundo, o PS de Sócrates perdeu a maioría absoluta despois dunha lexislatura marcada pola prepotencia e as políticas liberais. Este fungueirazo á socialdemocracia (máis en Alemaña que en Portugal) unido ao incremento dos partidos da esquerda e do ecoloxismo (verdes e Die Linke en Alemaña, Bloco e CDU-PC en Portugal) permítenos aventurar algunhas conclusións:
A primeira é que a crise económica non conseguiu deslexitimar moralmente as políticas liberais (tanto en Alemaña como en Portugal os partidos liberais, FDP e CDS-PP, foron os outros triunfadores da noite). A segunda é que comeza a agromar timidamente unha nova esquerda sen complexos disposta a poñer en práctica programas verdadeiramente transformadores (o caso do Bloco de Esquerdas, que nestas eleccións duplicou os oito deputados que acadara en 2005, resulta especialmente chamativo). A terceira consiste no paradoxo de que, ao tempo que desde instancias económicas se volve avogar por certo keynesianismo, vemos como os partidos socialdemócratas, enleados desde hai anos en retóricas liberais, son incapaces de aproveitarse desta conxuntura.

Cabe preguntarse agora, extrapolando á nosa casa o visto nestas eleccións, se o Bloque Nacionalista Galego vai seguir empeñado en transformarse nun partido socialdemócrata ao uso precisamente cando parece que asistimos ao ocaso da socialdemocracia. Pero tamén hai que preguntarse se o PSdG –un día facéndolle o xogo á dereita na cultural war do L coruñés, outro disposto a chegar a grandes pactos estatutarios co PP– desexa editar na nosa terra –baixo o delirio de conseguir borrar do mapa ao nacionalismo– unha gran coalición PP-PSOE como a que levou á tumba, nestas últimas eleccións, ao outrora todopoderoso SPD alemán.