Por se a estas alturas alguén puxese en dúbida que o cómic posúe unha condición artística de seu, gustaríame comentar brevemente, pola súa vocación case que ensaística, tres libros deste cine para pobres que me foron dados a coñecer grazas ao Curioso impertinente.
O primeiro –Berlín. Ciudad de piedras, Jason Lutes (2001)– describe aquela etapa convulsa da historia alemá que desembocaría na elección de Hitler e posteriormente na Segunda Guerra Mundial: a república de Weimar. Nela vemos por unha banda como as hostilidades cos xudeus ían tomando corpo a través do control das rúas exercido por grupos de mozos nazis e, pola outra, como as masas de traballadores miserentos se debatían entre a saída fascista ou a confianza nun socialismo –no libro inclúese unha homenaxe a Rosa Luxemburgo, fundadora do Partido Comunista Alemán– que aínda vivía a Revolución de Outubro como un polo de atracción irresistible. Fronte a este clima social, a incapacidade do goberno socialdemócrata para evitar o choque de trens e o cinismo dunha intelectualidade consciente dos tempos duros e decadentes que lles tocara vivir.
O segundo dos libros –Pyongyang, Guy Delisle (2004)– conta as andanzas dun debuxante canadiano que por motivos de traballo debe permanecer un tempo en Corea do Norte. No libro preséntasenos unha realidade semellante ao 1984 de George Orwell, onde os “traballos voluntarios”, a adoración a un líder omnipresente e o total illamento do resto do mundo abraian a un protagonista pouco crítico co modo de vida occidental.
Se o nazismo significou o camiño escollido polo capital para cortar de raíz a ameaza emancipadora comunista, o réxime norcoreano supón a excrecencia totalitaria neste século XXI do que comezou como un soño de progreso e de xustiza social e que rematou, tras o reforzamento da figura de Stalin despois da Segunda Guerra Mundial, como un pesadelo opresivo e reaccionario.
Este carácter imprevisible de todo proxecto revolucionario e o risco sempre presente a se converter nunha maquinaria represiva descríbeo perfectamente Ernesto Laclau nunha interesantísima entrevista publicada no último número de Tempos Novos, cando, a propósito dos populismos, comenta: Como dicía Lenin, a política é sempre un camiñar entre dous precipicios. Un deles é o totalitarismo. O outro é a falta completa de proxecto. E entre as dúas cousas non hai unha liña de delimitación clara. Actuar politicamente significa ser un equilibrista, ou un funambulista.
O terceiro libro –Palestina, Joe Sacco (2001)– é, ademais dunha descrición detallada da vida diaria na franxa de Gaza e Cisxordania, unha auténtica lección de historia para calquera que desexe pórse ao día de xeito ameno e rápido, das causas e antecedentes que deron lugar á situación de bloqueo e desesperanza nos territorios palestinos. Igual que en Pyongyang, o propio debuxante asume o papel protagonista. Cun estilo por veces irónico e desapaixonado debulla, por medio dunha morea de entrevistas e encontros con cidadáns palestinos, as orixes do estado de Israel, a progresiva marxinación da poboación árabe, as duras condicións económicas e sociais que esta padece, os reiterados abusos, torturas, detencións irregulares, vexacións... co que acabamos por tomar consciencia de que o que alí sucede é máis parecido ao apartheid sudafricano que a ese slogan no que o estado de Israel se vende como a única sociedade democrática de Oriente Medio. Dito doutro xeito, o que presenciamos é o paradoxo de ver que as vítimas por antonomasia da república de Weimar e do nazismo posterior, son hoxe os verdugos en Palestina, e que a única democracia liberal desa zona do globo é tamén unha excrecencia totalitaria –un abismo– que actúa con impunidade ante unha poboación que non posúe máis que pedras e orgullo.
Visto isto non estraña que, ante a última pregunta da súa entrevista en Tempos Novos –“A quen lle atribúe o horror en Oriente Próximo?”–, Ernesto Laclau se mostre conciso e diáfano: “A Israel, evidentemente”.
O primeiro –Berlín. Ciudad de piedras, Jason Lutes (2001)– describe aquela etapa convulsa da historia alemá que desembocaría na elección de Hitler e posteriormente na Segunda Guerra Mundial: a república de Weimar. Nela vemos por unha banda como as hostilidades cos xudeus ían tomando corpo a través do control das rúas exercido por grupos de mozos nazis e, pola outra, como as masas de traballadores miserentos se debatían entre a saída fascista ou a confianza nun socialismo –no libro inclúese unha homenaxe a Rosa Luxemburgo, fundadora do Partido Comunista Alemán– que aínda vivía a Revolución de Outubro como un polo de atracción irresistible. Fronte a este clima social, a incapacidade do goberno socialdemócrata para evitar o choque de trens e o cinismo dunha intelectualidade consciente dos tempos duros e decadentes que lles tocara vivir.
O segundo dos libros –Pyongyang, Guy Delisle (2004)– conta as andanzas dun debuxante canadiano que por motivos de traballo debe permanecer un tempo en Corea do Norte. No libro preséntasenos unha realidade semellante ao 1984 de George Orwell, onde os “traballos voluntarios”, a adoración a un líder omnipresente e o total illamento do resto do mundo abraian a un protagonista pouco crítico co modo de vida occidental.
Se o nazismo significou o camiño escollido polo capital para cortar de raíz a ameaza emancipadora comunista, o réxime norcoreano supón a excrecencia totalitaria neste século XXI do que comezou como un soño de progreso e de xustiza social e que rematou, tras o reforzamento da figura de Stalin despois da Segunda Guerra Mundial, como un pesadelo opresivo e reaccionario.
Este carácter imprevisible de todo proxecto revolucionario e o risco sempre presente a se converter nunha maquinaria represiva descríbeo perfectamente Ernesto Laclau nunha interesantísima entrevista publicada no último número de Tempos Novos, cando, a propósito dos populismos, comenta: Como dicía Lenin, a política é sempre un camiñar entre dous precipicios. Un deles é o totalitarismo. O outro é a falta completa de proxecto. E entre as dúas cousas non hai unha liña de delimitación clara. Actuar politicamente significa ser un equilibrista, ou un funambulista.
O terceiro libro –Palestina, Joe Sacco (2001)– é, ademais dunha descrición detallada da vida diaria na franxa de Gaza e Cisxordania, unha auténtica lección de historia para calquera que desexe pórse ao día de xeito ameno e rápido, das causas e antecedentes que deron lugar á situación de bloqueo e desesperanza nos territorios palestinos. Igual que en Pyongyang, o propio debuxante asume o papel protagonista. Cun estilo por veces irónico e desapaixonado debulla, por medio dunha morea de entrevistas e encontros con cidadáns palestinos, as orixes do estado de Israel, a progresiva marxinación da poboación árabe, as duras condicións económicas e sociais que esta padece, os reiterados abusos, torturas, detencións irregulares, vexacións... co que acabamos por tomar consciencia de que o que alí sucede é máis parecido ao apartheid sudafricano que a ese slogan no que o estado de Israel se vende como a única sociedade democrática de Oriente Medio. Dito doutro xeito, o que presenciamos é o paradoxo de ver que as vítimas por antonomasia da república de Weimar e do nazismo posterior, son hoxe os verdugos en Palestina, e que a única democracia liberal desa zona do globo é tamén unha excrecencia totalitaria –un abismo– que actúa con impunidade ante unha poboación que non posúe máis que pedras e orgullo.
Visto isto non estraña que, ante a última pregunta da súa entrevista en Tempos Novos –“A quen lle atribúe o horror en Oriente Próximo?”–, Ernesto Laclau se mostre conciso e diáfano: “A Israel, evidentemente”.
Sem comentários:
Enviar um comentário