Updike, López, Estes.

Veño de rematar a lectura de Terrorista, a novela de John Updike, editada por Xerais e estupendamente traducida ao galego por Lara Domínguez Araújo. Deixando aparte o evidente afán comercial por parte do autor á hora de escoller o título e o tema: a historia de Ahmad, adolescente árabe-americano que cre encontrar no Islam a resposta ás súas carencias afectivas, familiares e sociais, e que se enrola como home-bomba (a alternativa que lles queda aos desfarrapados para seren protagonistas de algo) na preparación dun atentado no primeiro aniversario do 11-S; a novela é un fresco bastante detallado da sociedade estadounidense (occidental dirían algúns) contemporánea: a segregación racial e o clasismo que ésta implica, o consumismo desenfreado, a frivolidade rampante, o pesimismo cínico, a desestructurante incomunicación xeralizada, etc.
Escoito, no Diario Cultural da Radio Galega, unha conversa coa traductora, na que entrevistadora e entrevistada destacan os repentinos momentos de lirismo que brillan no minucioso realismo de Updike, e isto faime pensar nos cadros de Antonio López (o pintor hiperrealista que nos mostrou naquela marabillosa película de Víctor Erice El sol del membrillo, cómo de cambiante, fugaz e esquiva á hora de reproducir, é iso que chamamos realidade) e faime pensar nel porque algúns dos cadros deste pintor manchego, sempre me pareceron impregnados de tristeza malia representar lugares ou obxectos cotidianos –e en principio sentimentalmente neutros- cunha fidelidade absoluta.
Volvendo á novela, e para exemplificar un destes momentos nos que é perceptible a aparición do lírico no real, eu destacaría –tentando non estragar aos posibles lectores o disfrute da mesma- o instante case que de resurrección en que o Sr Levy e máis Ahmad saen co camión da escuridade do túnel e se lles aparecen coma nunha visión máxica os rañaceos acristalados de aspecto fráxil de Nova York. Levy glosará a milagre cun lacónico pero orgulloso: Moi ben meu amigo. Benvido á Gran Mazá.
Seguindo co hiperrealismo pictórico, leo por azar -nun suplemento dominical- o nome de John Updike contextualizando, tanto por motivos xeracionais (ambos naceron en 1932) coma estilísticos, a obra doutro hiperrealista acostumado a pintar Nova York: Richard Estes. A especialidade deste outro representador do mundo, que está sendo exposto no Thyssen madrileño, é pintar o que hai de menos real en todo o que os nosos ollos poden ver: Os reflexos – reflexos na carrocería dos coches, nos edificios, nos escaparates, nas cabinas telefónicas, na auga- reflexos que fragmentan, invirten e duplican a realidade, pero que tamén poderían ser vistos coma unha irrupción do intanxible no material, ou coma outra forma de lirismo a partir do obxecto físico real.
E é así que, deixándome levar polas metáforas a partir do cotidiano de Updike, polos melancólicos cuartos de baño de Antonio López, e máis polos enganosos reflexos de Estes, me pregunto: Sería posible unha reproducción da realidade sen este compoñente lírico? Unha reproducción verdadeiramente aséptica, crúa e inexpresiva, unha representación do mundo sen significación engadida?

O máis probable, é que o propio Antonio López respostara negativamente, pois como lin que sentenciou nunha ocasión: El arte es siempre la expresión del misterio del mundo.