Kundera

 

Arredor dos vinte anos lin bastante Milan Kundera. As súas traducións ao castelán eran aupadas polo hannaharendtismo babeliano. Post-ideoloxía e post-historia noventeira da que eu non era plenamente consciente. Aínda que si lembro lerlle a Ferrín —se cadra nas columnas do Faro de Vigo, se cadra n´A Trabe de Ouro— algunha frase sobre o anticomunismo que impreganaba a obra do checo. A min, que era anarcoide e novo —e non sei se máis por novo ou por anarcoide— esta cuestión non me causaba prexuízos. E non me disgustaba a outra característica ideolóxica do autor: o amor polas linguas pequenas e as nacións oprimidas. 

Gozaba especialmente os seus ensaios, saídos nunha colección de capa dourada de Tusquets que aínda gardo. Era eu un tío ávido de datos, e aqueles ensaios sobre a forma da novela, coa súa concepción lúdica do xénero —e os dedicados á música (a outra paixón do escritor)—, prestábanme tanto que conservo na memoria a súa impronta. Por exemplo: a respecto da veneración que sentía Kundera polos momentos máis chocalleiros de Cervantes, Rabelais, Diderot e Salman Rushdie e o desprezo que lle causaba a perfección de metrónomo de J.S. Bach (con Rusia, Alemaña era a súa outra bicha), marcando os compases coma o reloxio marca a chegada da morte. A este contrapuña o escritor o seu compatriota Janáček, máis amigo de burlar nas súas partituras a escravitude dos segundos facendo saltar as notas a base de arritmias. Teño un Cd na casa de Leoš Janáček (desas edicións baratas de Deutsche Grammophon) que non sei se cheguei a escoitar enteiro, pero que merquei daquela só para comprobar se era certo que o compositor conseguía tomar o pelo ao péndulo, como dicía Kundera.

Non lembro agora de que novela do falecido se trataba, pero quedóuseme gravado no caletre un comentario dun personaxe —un deses pequeno-burgueses ilustrados e frustrados que tanto aparecían nas obras do checo— que, ante a impotencia para facer política na Checoslovaquia do “socialismo real”, dicía refuxiarse “nos praceres privados”. Isto é: no hedonismo intelectual e na fodedela deshinibida, cousas ás que si podían acceder esas capas medias. Sempre me fixo graza imaxinar aquel personaxe algo carallán. E adoito penso na súa actualidade. Nas oligárquicas democracias liberais do presente, en certa forma, todos facemos o mesmo para capear a impotencia política e o totalitarismo de mercado: refuxiármonos nos praceres privados, sexa nunha versión refinada ou sexa na versión low cost da cultura de masas.

Morreu Milan Kundera. Morre o século XX. Morre tamén o Consenso de Washington. Entramos nun mundo novo. Temos atrás certa perspectiva. A suficiente para xulgar a belle epoque neoliberal inaugurada por Ieltsin movendo os cadrís. A suficiente, tamén, para poder desempoar a brincadeira de época soviética sobre os comunistas: o que dicían sobre o comunismo sería mentira, pero todo o que dicían sobre o capitalismo era verdade.